Menu Blisko
Stawy
Historyczna mapa systemu stawów na potoku Muhlbach (dzisiejszy strumień stawu), okres 1773- 1781. Źródło: Pierwsze wojskowe mapowanie, strona mapy Dolna Austria, mapa 23, Austriackie Archiwum Państwowe | Archiwum Wojskowe, Wiedeń; poprawiono

Tworzenie stawów i dzialalność wędkarska elit społecznych stały się jednym z fenomenów końca średniowiecza i początków odrodzenia.

Krajobraz poniżej południowych zboczy Palawy, „zanieczyszczony nadmiarem wód stojących”, zaczął się od XV wieku stopniowo przekształcać  w barwną mozaikę wielkich i małych akwenów, bogatych w stawy hodowlane, młyny i dochodowe obiekty gospodarowania wodą. 

Stawy co prawda wyraźnie podniosły ekonomiczne znaczenie obszaru, stanowiącego pierwotnie podmokłą dolinę potoków i rozległych, mokrych łąk i pastwisk, bogatą w wodolubne organizmy, ale także na stałe wysuszyły i radykalnie zmieniły jego pierwotny charakter. Powstanie tego wspaniałego systemu stawów w krainie pod Palawą jest dziełem przede wszystkim Lichtensteinów, domunującego rodu arystokratycznego późnego średniowiecza, władającego znaczną część terenu wokół dolnego biegu rzeki Dyji. W dolinie potoku Včelínek (czyt. Wczelinek) powstało łącznie sześć stawów, z czego trzy: Šibeničník (czyt.Szubienicznik), Portz- Nový rybník (czyt. staw Portz- Nowy) i Nesyt należały do dworu mikulowskiego, a trzy: Hlohovecký, Prostřední i Mlýnský (czyt. Średni i Młyński) należały do dworu lednickiego. W dolinie Muszlowskiego potoku sukcesywnie powstało, a następnie zanikło łącznie siedem stawów. Część z nich była zbiornikami retencyjnymi młynu Mariańskiego (Márianský Mlýn) na północnowschodniej stronie Swiętej Górki (Svatý  kopeček), a część leżała w ciepłej dolinie, chronionej południowym podnóżem milowickiego lasu. Nowy system mikulowsko- lednickich stawów był swym rozmiarem porównywalny z trzebońskim, a stawy w okolicy Palawy, były przez całe stulecia uważane za najbardziej dochodowe w całej środkowej Europie z uwagi na fakt, iż były zasilane strumieniami płynącymi z Palawy, bogatymi we wapń i ogrzewanymi promieniami słonecznymi ciepłego panońskiego klimatu.

Więcej informacji
Kolorowa mapa stawu Portz koło mikulowa z roku 1786. Źródło: MZA w Brnie, Fond F-18 Rejestr główny Dietrichsteinów w Mikulowie; Kolorowa mapa stawu Portz koło Mkulowa z 1786 roku, mapa nr. 102

Stawowe zbiorniki wodne dostarczały nie tylko ryby ale także trzcinę, która wycięta służyła jako pokrycie dachów bądź paliwo, oraz były źródłem lodu- składnika niezbędnego do przechowywania jedzenia i napojów w piwnicach.  Stawy miały ponadto dobroczynny wpływ na warunki klimatyczne sprzyjajace uprawie winorośli. Zarówno rozległe jak i mniejsze systemy stawowe przedstawiały pierwsze, wielkie dzieła gospodarki wodnej regulującej ewnergię wodną niezbędną do funkcjonowania młynów, które dla urodzajnej południowo-morawskiej krainy, w czasach przedwspółczesnych były zdecydowanie najawżniejszym przemysłowym urządzeniem.

Budowanie młynów rozpoczęto już od wczesnego średniowiecza bądź na odnóżach odchodzących od głównego koryta rzeki Dyje, bądź też właśnie na stawach przyłączonych mniejszymi potokami, na przykład młyn Sedlecki przy tamie stawu Portz ( staw Nowy).

Sukcesywny upadek i chwilowy, prawie całkowity zanik gospodarki na stawacg na południu Moraw w czasach współczesnych spowodował ogromne zapotrzebowanie na ziemią uprawną, które objawiło się już na początku XIX wieku, a kulminowało w jego końcu. Wzrost populacji, współczesne agronomiczne prądy mysleniowe, wprowadzenie nowych upraw i lepszych metod gospodarowania ziemi ornej, łącznie prowadziły do wysychania stawów i konieczności zadbania o regulację cieków wodnych.

Spośród wszystkich wielkich zbiorników wodnych do czasów współczesnych przetrwał jedynie wyjątkowo bogaty staw Nesyt, staw Portz – znacznie zmniejszony przez trać kolejową relacji Břeclav (czyt. Brzeclaw)- Znojmo, odnowioną po roku 1945.